Thử nghiệm thành thạo (TNTT) hay PT (proficiency testing) là phương thức đánh giá năng lực PTN bằng cách so sánh kết quả thực hiện các phép đo hoặc phép thử giữa các PTN trên cùng một mẫu thử hoặc trên các mẫu thử tương tự nhau trong những điều kiện đã được định trước. Nói cách khác, các PTN khi tham gia một chương trình TNTT sẽ được gửi các mẫu thử như nhau để phân tích một hoặc một vài chỉ tiêu và Ban tổ chức sẽ dựa vào kết quả phân tích này để đánh giá sự thành thạo trong việc thực hiện phép thử đó của PTN.

Đối với PTN:
- Hỗ trợ PTN cam kết và chứng minh các vấn đề về chất lượng;
- Động lực để nâng cao/cải tiến năng lực thực hiện thử nghiệm;
- Hỗ trợ cho việc công nhận/chứng nhận các tiêu chuẩn chất lượng;
- Hỗ trợ PTN nhận diện các vấn đề chất lượng trong thử nghiệm;
- Hỗ trợ PTN đánh giá phương pháp và thiết bị mới;
- Hỗ trợ PTN đào tạo nhân viên;
- PTN nhận được thông tin phản hồi và tư vấn kỹ thuật hữu ích từ ban tổ chức (báo cáo, bản tin, các cuộc hội thảo);
- Một số lợi ích gián tiếp khác: đảm bảo uy tín, bảo vệ, phòng ngừa việc mất danh tiếng do thực hiện thử nghiệm kém.
Đối với các cơ quan chủ quản và cơ quan quản lý
- Hỗ trợ hoạt động xem xét năng lực thử nghiệm của các PTN trực thuốc;
- Hỗ trợ lựa chọn PTN chỉ định hoặc PTN đối chứng.

TNTT là một trong những công cụ để kiểm soát chất lượng của các PTN. Ngoài TNTT, PTN cũng có thể sử dụng các công cụ khác để theo dõi năng lực thử nghiệm của mình. Thực tế, theo chính sách của các cơ quan công nhận như BOA của Việt Nam, A2LA, ILAC cũng chỉ dừng lại ở mức khuyến nghị việc sử dụng TNTT để tự theo dõi năng lực thử nghiệm của mình chứ không bắt buộc.Tuy nhiên, do tính khách quan, độc lập và dễ thực hiện của mình nên TNTT ngày càng được các PTN sử dụng rộng rãi hơn là các công cụ đảm bảo chất lượng khác. 

Tùy thuộc vào từng mô hình tổ chức khác nhau, các bước thực hiện chương trình TNTT sẽ  khác nhau nhưng nhìn chung, hầu hết các mô hình tổ chức PTN đều phải thực hiện các bước như sau:
- Đăng ký tham gia chương trình;
- Thanh toán chi phí (có thể kéo dài đến trước khi ban hành Báo cáo kết thúc chương trình);
- Nhận mẫu và thử nghiệm;
- Báo cáo kết quả thử nghiệm cho Ban tổ chức;

Lĩnh vực tổ chức:
- Hóa lý;
- Vi sinh;
- Cơ lý;
- Cơ điện.
Đối tượng tổ chức: 
- Thực phẩm;
- Thức ăn chăn nuôi;
- Phân bón;
- Đồ gỗ gia dụng;
- Cáp điện, quạt, balat đèn huỳnh quang;
- Xi măng, bê tông, nhựa đường, cát xây dựng;
- Phân bón, thức ăn chăn nuôi, thuốc trừ sâu;
- Dầu bôi trơn, DO, FO, xăng;
- Thép hợp kim, thép không gỉ; 

Dịch vụ TNTT của Trung tâm Kỹ thuật 3 đã được A2LA - American Association for Laboratory Accreditation công nhận phù hợp với ISO/IEC 17043:2010 vào tháng 7/2013. Chi tiết phạm vi công nhận xem tại đường link sau: http://www.a2la.org/scopepdf/3477-01.pdf

Phòng TNTT tiếp nhận các yêu cầu, thắc mắc của khách hàng bằng đường e-mail, fax, bưu điện hoặc gọi điện thoại trực tiếp theo các địa chỉ dưới đây:
Mai Nhã Uyên - Phòng Thử nghiệm Thành thạo 
Trung tâm Kỹ thuật Tiêu chuẩn Đo lường Chất lượng 3
Số 7, Đường số 1, Khu công nghiệp Biên Hòa 1, Đồng Nai
Tel: (0251) 383 6212 - Ext: 123  -  Fax: (0251) 882 6917 / 383 6298
E-mail: ptprovider@quatest3.com.vn

Khi có các thắc mắc, trao đổi về kỹ thuật PTN có thể liên lạc với P.TNTT theo các cách như đã nêu ở trên. Chúng tôi sẽ phân loại và chuyển cho Bộ phận kỹ thuật xử lý nếu đó là trao đổi về mặt kỹ thuật. Trong trường hợp cần thiết, Bộ phận kỹ thuật sẽ liên lạc trực tiếp với khách hàng theo số điện thoại khách hàng cung cấp.

---

Khi cần trao đổi về kết quả sau Thử nghiệm Thành thạo, vui lòng thực hiện theo hướng dẫn TẠI ĐÂY

Trong trường hợp PTN tham gia theo sự chỉ định của cơ quan quản lý PTN hoặc đơn vị chủ quản PTN. QUATEST 3 sẽ cung cấp thông tin PTN tham gia kèm theo kết quả tham gia TNTT của các PTN trực thuộc cơ quan quản lý khi được yêu cầu mà không cần báo trước cho các PTN tham gia

Tất cả các PTN có đủ năng lực phân tích các chỉ tiêu trong chương trình TNTT đều là đối tượng tham gia chương trình TNTT của QUATEST 3

Đối với các chương trình TNTT theo kế hoạch năm, QUATEST 3 quản lý việc đăng ký tham gia dựa trên phiếu đăng ký tham gia. PTN có thể lấy phiếu đăng ký tham gia từ các nguồn sau:
- Liên hệ trực tiếp đến P.TNTT để được gửi Phiếu đăng ký qua e-mail;
- Tìm kiếm và tải về từ website của QUATEST 3;
- Đính kèm vào thư mời tham gia TNTT của QUATEST 3;
- Thông tin từ các cơ quan chức năng (như các Bộ, các Cục, các Vụ,…).
- Phiếu đăng ký tham gia phải có dấu mộc của công ty.Phiếu đăng ký tham gia có thể gửi cho QUATEST 3 qua email, fax, hoặc đường bưu điện.
- Hạn chót nhận đăng ký: thay đổi theo từng chương trình cụ thể
Đối với yêu cầu tổ chức chương trình riêng, PTN có thể gửi yêu cầu và thông tin liên hệ cho P.TNTT qua email, fax, bưu điện theo địa chỉ P.TNTT ở Mục 2.3

QUATEST 3 bảo mật thông tin tham gia TNTT bằng cách:
- Thông tin tham gia TNTT của PTN sau khi đã mã hóa thành mã số PTN sẽ được lưu giữ bảo mật trừ trường hợp được sự đồng ý bằng văn bản của PTN tham gia hoặc theo yêu cầu của Cơ quan chức năng. Đối với QUATEST 3, chỉ một số ít nhân sự tham gia vào việc tổ chức chương trình và đã ký các cam kết bảo mật mới được biết thông tin này. Đối với PTN tham gia, QUATEST 3 chỉ công bố mã số PTN cho người liên hệ tại phiếu đăng ký tham gia. 
- Trong suốt quá trình tổ chức chương trình, mã số PTN sẽ được sử dụng như tên gọi của PTN để trao đổi thông tin, biểu diễn kết quả và đánh giá kết quả tham gia TNTT của PTN.

Có, QUATEST 3 luôn mong muốn nhận được các yêu cầu tổ chức chương trình riêng của các PTN tham gia. Các chương trình TNTT theo kế hoạch năm thường là các chương trình được lựa chọn từ kết quả khảo sát nhu cầu tham gia TNTT của các PTN được thu thập theo từng năm, vì vậy các chương trình này có thể sẽ không phù hợp với những PTN có nền mẫu và các chỉ tiêu quá đặc thù. Khi các chương trình TNTT theo kế hoạch năm của QUATEST 3 không phù hợp với yêu cầu của PTN, PTN có thể gửi các yêu cầu của mình về cho P.TNTT, chúng tôi sẽ tư vấn và thiết kế các chương trình TNTT riêng sao cho phù hợp và thuận tiện nhất cho PTN. 

Để đảm bảo tính công bằng giữa các PTN và tính khách quán của kết quả TNTT, mỗi chương trình TNTT, các PTN sẽ nhận được cùng một số lượng mẫu thử như nhau để phân tích. Thông thường, khối lượng/thể tích của mẫu thử đã được tính đến việc sự khác nhau về khối lượng/thể tích mẫu khi phân tích giữa các phương pháp thử khác nhau. Vì vậy, PTN không cần phải mua thểm mẫu để phân tích trong quá trình diễn ra chương trình. 
Tuy nhiên, trong trường hợp PTN muốn có thêm mẫu để kiểm soát chất lượng nội bộ của mình, QUATEST 3 có thể xem xét và gửi lại mẫu sau khi đã ban hành báo cáo kết thúc chương trình cho các PTN.

Đối với các chương trình TNTT theo kế hoạch năm: PTN phải chịu một phần phí khi muốn hủy chương trình trong các trường hợp sau:
- Hủy tham gia khi đã kết thúc thời hạn nhận đăng ký nhưng chưa gửi mẫu: PTN phải chịu 20 % phí tham gia;
- Hủy tham gia khi đã gửi mẫu đến PTN: PTN phải chịu 50 % phí tham gia.
Đối với các chương trình TNTT theo yêu cầu riêng: Việc hủy chương trình tùy theo sự thỏa thuận giữa PTN và QUATEST 3 tại hợp đồng dịch vụ.

Sau khi đã đăng ký tham gia mà PTN có thay đổi thông tin đặc biệt là người liên hệ, địa chỉ gửi mẫu phải gửi phiếu đăng ký mới về ngay cho P.TNTT qua đường email. Bởi vì, trong trường hợp Ban tổ chức đã gửi mẫu theo địa chỉ cũ thì PTN phải chịu hoàn toàn chi phí gửi lại mẫu

Mẫu TNTT tại QUATEST 3 được kiểm soát từ việc lựa chọn nguyên liệu cho đến thành phẩm
- Nền mẫu: thường được lựa chọn từ nhà cung cấp có uy tín, chất lượng ổn định.
- Đối với mẫu TNTT vi sinh vật: chủng chuẩn được lựa chọn là chủng thuần, có nguồn gốc rõ ràng;
- Mẫu TNTT sau khi hoàn thành việc chuẩn bị được kiểm tra độ đồng nhất và độ ổn định trước khi gửi cho PTN tham gia;
- Mẫu TNTT đều phải được kiểm tra độ ổn định cùng thời điểm với các PTN tham gia.

Trong quá trình tổ chức chương trình, để đảm bảo tính công bằng giữa các PTN, mỗi PTN chỉ được một số lượng mẫu như nhau theo quy định của Ban tổ chức và không được mua thêm mẫu.
Sau khi kết thúc chương trình, tùy thuộc vào từng chương trình cụ thể, bản chất nền mẫu, độ ổn định của các chỉ tiêu mà PTN có thể mua thêm mẫu hoặc không. Khi có nhu cầu mua thêm các loại mẫu cụ thể, PTN nên liên lạc với P.TNTT  để được tư vấn thêm.

PTN khi nhận được mẫu thử đều được ban tổ chức yêu cầu xác nhận tình trạng mẫu nhằm đảm bảo mẫu đạt yêu cầu để tham gia chương trình và để Ban tổ chức kịp thời gửi lại mẫu cho PTN khi có các sự cố xảy ra trong quá trình vận chuyển như không còn nguyên vẹn khi vận chuyển, vận chuyển quá thời gian quy định...

Đối với mẫu TNTT bị hư hỏng, bị thất lạc hoặc vận chuyển quá thời gian quy định, chúng tôi sẽ xử lý như sau:
- Nếu kịp phân tích và báo cáo kết quả đúng hẹn: Gửi lại mẫu cho các PTN;
- Nếu không kịp phân tích và báo cáo kết quả đúng hẹn: Hủy việc tham gia của các PTN và hoàn trả lại phí tham gia (nếu đã thanh toán) cho các PTN.

Các PTN cần phải tuân thủ Hướng dẫn thực hiện do Ban tổ chức để đảm bảo mẫu được thử nghiệm trong các điều kiện tối ưu nhất, giảm sai số gây ra do quá trình chuẩn bị mẫu.

Mục đích của việc tham gia TNTT nhằm kiểm soát chất lượng thực hiện các phép thử trên các mẫu thông thường nên để việc tham gia TNTT có ý nghĩa, các PTN cần xử lý mẫu TNTT như các mẫu thông thường.

Các chương trình TNTT được yêu cầu thực hiện đúng ngày thường là các chương trình có điều kiện lưu trữ và bảo quản mẫu khắt khe, việc thử nghiệm không đúng ngày yêu cầu có thể ảnh hưởng đển kết quả TNTT. Vì vậy, trong trường hợp không thể thực hiện mẫu TNTT đúng ngày được yêu cầu, PTN cần thông báo ngày với Ban tổ chức để có hướng dẫn cụ thể.

Mẫu trước khi gửi cho các PTN tham gia, đêu được nghiên cứu và kiểm tra độ ổn định ở nhiều điều kiện khác nhau trong đó có điều kiện vận chuyển. Mẫu chỉ được sử dụng để tổ chức chương trình khi đảm bảo đủ độ ổn định.
Hiện nay, đối với các mẫu phải lưu trữ ở điều kiện lạnh đều được vận chuyển kèm với đá gel nhằm tránh hiện tượng thay đổi nhiệt độ đột ngột cho mẫu. Vì vậy, nếu mẫu vận chuyển đến PTN trong thời hạn BTC công bố (thông thường 4 ngày) thì mặc dù đá gel đã tan hết nhưng mẫu vẫn đảm bảo đạt yêu cầu để thử nghiệm. 

PTN có thể gửi Phiếu kết quả thử nghiệm cho Ban tổ chức qua email, fax, bưu điện theo địa chỉ đã cung cấp như ở trên

ĐKĐBĐ của các PTN là một trong những nguồn tham khảo để ban tổ chức quyết định lựa chọn độ lệch chuẩn của chương trình sao cho phù hợp nhất với năng lực thử nghiệm của các PTN tham gia. Mặt khác, ĐKĐBĐ sẽ được tính toán và đưa vào biểu đồ biểu diễn kết quả của các PTN, các đối tượng quan tâm đến kết quả tham gia TNTT của PTN có thể dễ dàng xem xét kết quả của PTN một đầy đủ, trực quan

QUATEST 3 sẽ liên hệ xác nhận lại (qua email hoặc fax) về kết quả với PTN tham gia khi:
- Các thông tin, số liệu bị mờ hoặc không nhìn rõ;
- Có nghi ngờ nhầm lẫn về đơn vị tính hoặc phương pháp thử;
- Kết quả báo cáo không đúng với yêu cầu của BTC như thiếu số chữ số có nghĩa ...

Trường hợp PTN gửi kết quả quá hạn, tùy trường hợp có thể được chấp nhận hoặc không được chấp nhận:
- Ban tổ chức chưa tiến hành tổng hợp và xử lý số liệu: Kết quả của các PTN vẫn được chấp nhận;
- Ban tổ chức đã tổng hợp và xử  lý số liệu: Kết quả của PTN sẽ không được chấp nhận

Hiện nay, QUATEST 3 sử dụng 3 mô hình xử lý thống kê để đánh giá kết quả cho các PTN tham gia
(1) Đánh giá dựa trên hệ số z-score: thường được áp dụng trong các chương trình TNTT định lượng có số lượng PTN tham gia ban đầu lớn hơn 5;
(2) Đánh giá dựa trên thống kê Student: thường được áp dụng trong các chương trình TNTT/SSLP có số lượng PTN tham gia ban đầu nhỏ hơn hoặc bằng 5;
(3) Đánh giá dựa trên hệ số En: thường được áp dụng trong các chương trình SSLP về đo lường;

Đối với các chỉ tiêu về vi sinh, tùy thuộc vào kỹ thuật phân tích khác nhau sẽ cho đơn vị tính khác nhau. Tuy nhiên, mục đích cuối cùng vẫn là xác định mật độ vi sinh vật có trong một đơn vị mẫu. Mặt khác, theo nghiên cứu trên nhiều nền mẫu và nhiều chỉ tiêu khác nhau, kết quả theo đơn vị tính CFU và MPN hoàn toàn tương đương nhau. Nên đối với các chương trình TNTT mặc dù yêu cầu báo cáo bằng đơn vị tính là CFU nhưng PTN báo cáo kết quả theo đơn vị tính MPN sẽ vẫn được chấp nhận và xử lý. Trong trường hợp số lượng PTN báo cáo kết quả theo đơn vị tính là CFU và MPN đều > 10 PTN, Ban tổ chức sẽ xem xét để tách ra xử lý theo từng đơn vị tính riêng cho các PTN.

Báo cáo sơ bộ thường được ban hành sau khi kết thúc thời hạn nhận kết quả thử nghiệm từ 1 đến 2 tuần. Báo cáo sơ bộ chỉ cung cấp số liệu và kết quả TNTT cho các PTN nhằm mục đích giúp các PTN có kết quả nghi ngờ hoặc số lạc kịp thời có những điều tra, tìm hiểu và có các hành động khắc phục, phòng ngừa kịp thời. Mặt khác, Báo cáo sơ bộ sẽ giúp các PTN tự mình kiểm tra lại lại những sai sót trong quá trình truyền số liệu.

Báo cáo kết thúc các chương trình TNTT do QUATEST 3 tổ chức sẽ được gửi đến các PTN tham gia trong khoảng từ 1 đến 2 tháng, tùy thuộc vào số lượng chỉ tiêu có trong chương trình

Có, một số khóa đào tạo về TNTT QUATEST 3 dự định sẽ tổ chức:
- Tổng quan về HTQLCL tổ chức TNTT theo ISO/IEC 17043
- Chuẩn bị mẫu TNTT (theo phạm vi hoạt động của PTP QUATEST3)
- Xử lý thống kê trong TNTT

Tùy thuộc vào phương thức XLTK, kết quả được xem là đạt, nghi ngờ, số lạc là khác nhau. Tuy nhiên, các mô hình dựa trên nguyên tắc: 
- Kết quả đạt: Là kết quả phù hợp với yêu cầu của chương trình;
- Kết quả nghi ngờ: Là kết quả có khả năng tiềm ẩn một số nguyên nhân gây sai số bên trong. PTN có kết quả nghi ngờ cần có những cảnh báo thích hợp về việc này.
- Kết quả số lạc: Là kết quả không phù hợp với yêu cầu của chương trình, có một số nguyên nhân gây sai số bên trong. PTN có kết quả là số lạc cần có sự điều tra và có các hành động khắc phục các nguyên nhân gây sai số này.
Các chương trình TNTT sử dụng hệ số z-score để đánh giá kết quả TNTT của các PTN tham gia thì:
• |z| ≤ 2,0 : Kết quả thử nghiệm đạt yêu cầu;
• 2,0 < |z| < 3,0 : Kết quả thử nghiệm nghi ngờ;
• |z| ≥ 3,0 : Kết quả thử nghiệm là số lạc.